W celu wyróżnienia wyrobów żywnościowych wysokiej jakości Unia Europejska posiada specjalny system certyfikowania i znakowania takich produktów. Dzięki temu konsumenci otrzymują czytelną i rzetelną informację o wyjątkowej jakości i oryginalności danego produktu. Producenci z kolei mają szansę na efektywną promocję oraz sprawną ochronę przed ewentualną nieuczciwą konkurencją i fałszowaniem ich produktów – informuje Marcin Jędrzejak, ekspert ds. prawa Trusted Shops.

Europejskie znaki jakości żywności i ich znaczenie

System europejskich oznaczeń został utworzony dla producentów wysokiej jakości żywności – produktów tradycyjnych lub tzw. produktów regionalnych znanego pochodzenia. Produktom tradycyjnym przyznawany jest znak Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności (GTS) natomiast produktom regionalnym znanego pochodzenia przyznawany jest znak Chronionej Nazwy Pochodzenia (ChNP) lub Chronionego Oznaczenia Geograficznego (ChOG).

Problematykę powyższych produktów, ich znaczenie, zasady certyfikowania oraz ochrony regulują na poziomie Unii Europejskiej unijne Rozporządzenia i Dyrektywy, które z kolei są implementowane przez państwa członkowskie Unii do krajowych przepisów. Jednym z najważniejszych aktów prawnych w tej dziedzinie jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych.

Unijne Rozporządzenie w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych stosuje się do produktów rolnych i środków spożywczych wskazanych w załączniku nr. XI rozporządzenia wykonawczego, takich jak np.: mięso, sery, inne produkty pochodzenia zwierzęcego, owoce, warzywa, ryby, oleje i tłuszcze, wyroby piekarskie, makarony, chleby, czekolady, piwo, skóry.

Znak Chronionej Nazwy Pochodzenia (ChNP)

Oznaczenie takie przyznaje się produktowi, którego wszystkie fazy produkcji takie jak np. wytwarzanie, przetwarzanie, przerabianie i przygotowywanie do spożycia mają miejsce na tym samym obszarze cechującym się pewną unikalnością wynikającą z klimatu, gleby, ukształtowania terenu lub innych wyjątkowych właściwości danego obszaru. Nazwa produktu nawiązuje do miejsca, w którym jest wytwarzany i podkreśla związek z tym miejscem.

Do takich produktów należy np. pochodzący z regionu Emilia-Romania włoski Parmezan albo szynka parmeńska, która zgodnie z wytycznymi jednego z wyroków Trybunału Sprawiedliwości musi być nawet krojona w plastry i pakowana w regionie produkcji – gdyż taki warunek jest określony w zarejestrowanej specyfikacji produktu. Podobnie jest w przypadku sera „Grana Padano”.

Aktualnie 9 polskich produktów jest zarejestrowanych jako „Chronione Nazwy Pochodzenia”. Wśród nich znajdują się przykładowo „Bryndza Podhalańska”, „Redykołka”, „Wiśnia nadwiślanka” oraz popularny „Oscypek”. Pomimo braku nawiązania w nazwie oscypka do regionu, jego wytwarzanie jest z nim nierozerwalnie związane szeregiem różnych elementów takich jak np.: rasą owiec i krów, sposobem i warunkami wypasu, jakością i rodzajem mleka, metodą wytwarzania sera, itp.

Znak Chronionego Oznaczenia Geograficznego (ChOG)

Oznaczenie to przyznaje się produktowi, którego co najmniej jedna faza procesu produkcji, a więc np. samo tylko wytwarzanie, przetwarzanie, bądź przerabianie i przygotowywanie do spożycia odbywa się na danym terenie. Produktów chronionych takim znakiem jest dzisiaj w Polsce dwadzieścia, a dwudziesty pierwszy – „Kiełbasa biała parzona wielkopolska” oczekuje na rejestrację. Polskimi przykładami są np.: kiełbasa lisiecka, obwarzanek krakowski, jabłko łąckie, rogal świętomarciński, czy kołacz śląski. Związek tych wyrobów z miejscem figurującym w nazwie produktu jest słabszy niż w przypadku opisanych wcześniej produktów ChNP. Znak ChOG jest zatem mniej restrykcyjny, a jego uzyskanie łatwiejsze.

Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS)

Produkty tradycyjne natomiast to takie produkty na obszarze Unii Europejskiej, których jakość i właściwości wynikają z konkretnego, specjalnego sposobu produkcji. Produkt taki musi być wytwarzany z tradycyjnych surowców, według tradycyjnej, przekazywanej z pokolenia na pokolenie receptury lub tradycyjnymi metodami. Produkty te często pochodzą z konkretnego kraju lub regionu, ale ich renoma i upowszechnienie sprawiają, że są produkowane także w innych krajach, jak przykładowo wywodzący się z Włoch ser mozzarella, wytwarzany wg. specjalnej, tradycyjnej receptury, a produkowany także w Polsce i wielu innych krajach.

Rejestracja nazwy produktów i ich certyfikacja znakami (GTS) lub w szczególności (ChOG) i (ChOG) daje daleko idącą ochronę i pełni funkcję prawa własności intelektualnej produktów o szczególnym pochodzeniu geograficznym lub o szczególnych właściwościach, lub też cieszących się renomą, której źródłem jest pochodzenie produktu. Zarejestrowane nazwy są chronione przed nadużyciami, podróbkami i powoływaniem się na nie i dodatkowo wiążą się z istotnym z marketingowego punktu widzenia wyróżnieniem danego produktu, świadcząc o jego wyjątkowej jakości i oryginalności.

Informacje o wszystkich zarejestrowanych wysokiej jakości produktach rolno-spożywczych znajdują się w obsługiwanej przez Komisję Europejską bazie danych DOOR (Database Of Origin and Registration).